Van iemand waar ik mee samenwerkte kreeg ik, na de opdracht, het boekje ‘Het merk JIJ’ (link). Het is een boekje waarin wordt uitgelegd hoe je je zo kunt vormen, dat je het beste verkoopt in ‘de markt’. En ‘de markt’ kan van alles zijn: jij als zelfstandig ondernemer richting klanten, maar ook jij als medewerker van een multinational, binnen die multinational. Of jij als partner richting je partner.
Daar moest ik aan denken toen ik las dat een invloedrijke psychoanalyticus, Erich Fromm, vlak na de oorlog al de trend signaleerde van mensen om zichzelf te verkopen als merk. Hij zag deze levenshouding als een niet-productieve manier van leven. Uit ‘Man for himself’ (1947): “Het concept ‘marktwaarde’, waarbij de nadruk ligt op ruilwaarde en niet op gebruikswaarde, heeft ertoe geleid dat men hetzelfde concept toepast op mensen toegepast, en in het bijzonder op zichzelf’.
Erich Fromm ziet het niet als probleem dat mensen bepaalde vaardigheden en kennis opdoen, die in trek is bij anderen. Wat hij bedoelt met de niet-productieve marketing-oriëntatie is dat mensen zich in tweeën splijten: de timmerman die de deur timmert, en de verkoper van de timmerman die de timmerman aan de man probeert te brengen. In de woorden van Fromm: “(…) doordat succes voornamelijk afhangt van hoe goed je je persoonlijkheid kunt verkopen, ziet men zichzelf als een grondstof, of beter, als tegelijkertijd de grondstof en de verkoper van die grondstof”. Om te vervolgen: “Iemand is niet meer bezig met leven en gelukkig zijn, maar met zo verkoopbaar mogelijk te worden”. Daarnaast levert iemand zich op die manier uit aan de grillen van de markt, en valt ten prooi aan grote onzekerheden, die gevoed worden als zijn ‘marktwaarde’ niet hoog genoeg blijkt te zijn.
Ik heb het boekje maar bij het oud papier gedaan.
Reacties